3. szkoła letnia we Frankfurcie nad Odrą 2012 r.

Interesują Cię stosunki Polski, Rosji i Niemiec zarówno te w przeszłości jak i aktualnie? Chciałbyś spotkać studentów z tych krajów i wymienić się z nimi doświadczeniami i wiedzą? Interesuje Cię region Odry i już od dawna zastanawiałeś się, jak przebiega tu polsko-niemiecka współpraca i jakie przynosi efekty? A może chciałbyś się wybrać z nami na poszukiwania na tych obszarach śladów polskiej, rosyjskiej i niemieckiej kultury?

Region Odry, poprzez swą interesującą historię oraz bogatą kulturę i sztukę, stoi w centrum uwagi tegorocznej szkoły letniej. Jest to miejsce spotkań różnych kultur, a także obszar, w którym relacja miedzy naturą a człowiekiem, żyjącym w uporządkowanym, cywilizowanym świecie, ciągle jest definiowana na nowo.

Tak jak rzeka Odra była w przeszłości tradycyjnie ważną ścieżką dla handlu i kultury, łączącą region Śląska, Brandenburgii i Meklemburgii-Pomorza Przedniego z Morzem Bałtyckim, tak po II wojnie światowej stała się częścią granicy pomiędzy dwoma, oficjalnie będącymi w dobrych stosunkach państwami PRL i NRD. Zaś po wybuchu stanu wojennego w Polsce stała się raczej przeszkodą niż szlakiem łączącym oba państwa. Rzeka Odra po roku 1945 stała się rzeką dzielącą dwa narody, które pośród wielu podobieństw cechowało wiele silnych różnic kulturowych. Ponadto oba kraje znajdywały się pod silnym wpływem Związku Radzieckiego, który jako zwycięski, ideologiczny, socjalistyczny model, ingerował w wiele sfer życia codziennego poprzez widocznych na ulicach żołnierzy, urzędników oraz instytucje kulturalne. Polityczna dominacja Związku Radzieckiego zarówno jako obozu socjalistycznego, jak i siły okupacyjnej, była przez wielu podziwiana, ale napotykała również na silną opozycję.

Słowo „granica” w szerszym rozumieniu, może również dotyczyć „granic mentalnych”, które manifestowane są poprzez narodowe mity, nacechowaną stereotypami historią oraz brakiem wspólnych dla obu narodów pozytywnych przeżyć. Inaczej mówiąc, nad Odrą zderzają się trzy światy, uwarunkowane różnymi kulturowymi i historycznymi doświadczeniami, pomiędzy którymi dopiero po roku 1989 krok po kroku znoszone są bariery.

Granice ulegając ciągłym zmianom, pozostawiają ślady zarówno natury materialnej, jak mentalnej. Wraz z końcem socjalizmu oraz postępującą integracją Europy polityczna granica na Odrze i Nysie coraz bardziej zaczęła tracić na ważności. Armia Radziecka zniknęła wyszła z kraju, a wraz z nią duża część niegdyś żywej, rosyjsko-radzieckiej kultury. Jedyne, co pozostało, to ślady trzech kultur, widoczne po obu stronach Odry i Nysy. Jednak mimo tych widocznych pozostałości, doświadczenia wspólnego życia w regionie Odry nadal pozostają nieujęte na kartach historii, a istnieją w większości przedstawione z wąskiej perspektywy narodowej, rzadko z dwunarodowego punktu widzenia. W tym wypadku trzynarodowa perspektywa stwarza dodatkowe możliwości, bo oprócz całościowego spojrzenia na sprawę, bowiem pojawia się możliwość towarzyszenia w dwustronnych rozmowach także strony „trzeciej”, która w znacznym stopniu może przyczynić się do lepszego zrozumienia między nimi. Nie mniej jednak, skupienie uwagi na regionie Odry wskazuje na wspólną historię Polaków, Rosjan i Niemców na tych ziemiach oraz jest dobrą okazją na spotkanie, wymianę doświadczeń oraz przeprowadzenie wspólnych badań.

Tematy przewodnie szkoły letniej:

1. „Wojny i bitwy – narody w konfrontacji”: Wspomnienia z pól bitew oraz znaczenie wojskowych pomników, np. w takich miejscach jak Kunersdorf/Kunowice, Küstrin/Kostrzyn, Seelow

2. „Rzeka Odra jako przestrzeń natury i kultury”: Łęgi Odrzańskie jako krajobraz pamięci; problemy i szanse naturalnego i gospodarczego regionu Odry.

3. „Kultura i sztuka w regionie Odry”: zabytki architektury; sztuka po obu stronach Odry.

4. „Budowanie tożsamości w regionie Odry”: pamięć o przeszłości totalitarnej i „heroicznej”; Prusy jako krajobraz pamięci; mit Piastów; konstrukcja „socjalistycznej wspólnoty”; pomniki konstruujące tożsamość; „Słubfurt” jako perspektywa.

Szkoła letnia jest adresowana do studentów studiów magisterskich oraz doktorantów z Polski, Niemiec i Rosji. W planie są wycieczki z ekspertami do wybranych miast polsko-niemiecko-rosyjskich miejsc pamięci, spotkania i dyskusje naukowcami oraz wspólne seminaria i spotkania na uniwersytecie Viadrina. Indywidualne zaangażowanie uczestników ma zachęcić do dyskusji i będzie stanowić podstawę pracy zbiorowej.

Językami konferencji są niemiecki, polski i rosyjski.

Trójjęzyczny program szkoły letniej (pdf)

Literatura

Okrągły Stół Fryderyk Wielki i Europa Wschodnia (Der Runde Tisch Friedrich der Große und Osteuropa) odbędzie się 25 września 2012 r. o godz. 17:00 w Sali Senackiej Uniwersytetu Viadrina.

Seminarium zimowe 2012/13: Limits of Memory

Artykuł o szkole letniej na stronie RGU